Ξομπλιαστό ψωμί Κρήτης

Η Ξομπλιαστή Κουλούρα του γάμου

Το ξομπλιαστό γαμοκούλουρο ή αλλιώς κουλούρα του γάμου, είναι το χειροποίητο ψωμί, που στην Κρήτη προσφέρεται στο κουμπάρο ή αλλιώς σύντεκνο για να τον τιμήσουν. Ξόμπλι σύμφωνα με το λεξικό σημαίνει, κέντημα, στόλισμα – σχέδιο, που συμβόλιζε την ευγονία, που θα είχε το ζευγάρι. Τα σχέδια στα φημισμένα αυτά γαμοκούλουρα, ήταν φτιαγμένα με περίτεχνο τρόπο, που τον κατείχαν λιγοστές νοικοκυρές, που δυστυχώς όσο περνούν τα χρόνια λιγοστεύουν περισσότερο. Ήταν συνήθως σταφύλια, ρόδια, κουκουνάρια, πουλιά που θα έφερναν χαρμόσυνα νέα στο ζευγάρι και πάντα δύο δαχτυλίδια που καταδείκνυαν την σταθερότητα που θα έχει το ζευγάρι, στην κοινή του ζωή. Ακόμα αν η νύφη έχει φτιάξει στον αργαλειό ένα κέντημα τον λεγόμενο τζεβρέ, τότε το κουλούρι αυτό του κουμπάρου, θα έπρεπε να έχει στην μέση μια τρύπα, για να περάσει από μέσα το κέντημα και έτσι να το προσφέρουν στον σύντεκνο. Διαφορετικά ήταν επίπεδο και χωρίς τρύπα.

Τα παλαιότερα χρόνια, γάμος χωρίς αυτά τα κουλούρια, δεν γινόταν. Με ιδιαίτερα όμως ξόμπλια και πιο περίτεχνο, ήταν μόνο το κουλούρι του κουμπάρου, που ήταν μεγαλύτερο από τα υπόλοιπα. Σε κάποιες περιοχές έφτιαχναν ακόμα ένα, που δινόταν από τον γαμπρό στην πεθερά, για να κερδίσει την εύνοια της. Η ζύμη με την οποία παρασκευάζονταν, ήταν πάντα προζυμένια ή φτάζυμη, όμως στα ορεινά των ανατολικών περιοχών της Κρήτης, τα ψωμιά αυτά φτιάχνονταν με τον λεγόμενο κουνενό, που ήταν το ρεβυθένιο προζύμι. Ακόμα λέγεται ότι όταν έπιαναν το προζύμι για τα γαμοκουλούρια, έβαζαν κάποιο αγόρι της οικογένειας να κοσκινίσει το αλεύρι, για να γεννηθεί αγόρι, το πρώτο παιδί του ζευγαριού.
Σύμφωνα με τα κρητικά έθιμα του γάμου, για να «κεντηθούν» τα κουλούρια μαζεύονταν οι γυναίκες του χωριού και κάθε μια έφερνε τα σύνεργα της, που συνήθως ήταν ψαλίδια, λαβίδες και χτενάκια. Έτσι συνεχιζόταν η παράδοση και οι πιο παλιές δίδασκαν τις νεώτερες, που διέθεταν ταλέντο. Εκείνα όμως τα γαμοκούλουρα που ήθελαν μεγαλύτερη δεξιοτεχνία, τα δημιουργούσαν ειδικές ξομπλιάστρες, που η τεχνική τους, κρατούσε από την αρχαιότητα. Έφτιαχναν τα στολίδια και τα τοποθετούσαν ένα ένα με μεγάλη προσοχή, πάνω στην κουλούρα και όταν το ψωμί ήταν πια έτοιμο, έμπαινε στο φούρνο για να ψηθεί. Μετά το ψήσιμο, για να το γυαλίσουν, το άλειφαν με κρύο νερό. Στην περιοχή του Ψηλορείτη και ιδιαίτερα του Μυλοπόταμου, εφάρμοζαν μια ιδιαίτερη τεχνική, που είχε διατηρηθεί και μέχρι πριν μερικά χρόνια. Τέλος κάποιες γαμοκουλούρες, που περιέχουν λίγο μεγαλύτερη ποσότητα αλατιού, μπορούν να ξεραθούν στον αέρα και να φυλαχθούν και ως διακοσμητικές. Βέβαια δεν παύει να είναι ένα βρώσιμο και πεντανόστιμο ψωμί.